F. Betül Esen & K. Fatih Yavuz
ACT Nedir?
Kabul ve Kararlılık Terapisi (ACT)
Hem ülkemiz hem de dünyada giderek artan bir ilgiye mazhar olan ve ‘Üçüncü Dalga’ veya ‘Üçüncü Kuşak’ olarak adlandırılan Bilişsel Davranışçı Psikoterapi yaklaşımlarının önde gelen modeli olan Kabul ve Kararlılık Terapisi (Acceptance and Commitment Therapy ifadesindeki kelimelerin baş harflerinin oluşturduğu “ACT” kelimesi şeklinde okunur) davranışçı geleneğin takipçisi olan bir psikoterapidir.
Klasik davranışçı yaklaşım, sadece gözlenebilen eylemleri davranış olarak sayar ve insan zihninde olan bitenlere belirgin bir biçimde önem vermezken; Skinner’in ortaya attığı ve ACT kuramcılarının da benimseyerek referans aldıkları radikal davranışçılık; düşünce, duygu, anı gibi organizmanın ortaya çıkardığı tüm içsel yaşantıları da davranış olarak tanımlamıştır. Bu yaklaşım sayesinde davranışçı gelenek içerisindeki araştırmacılar için dil ve düşünce gibi zihinsel olguların davranışçı prensiplerle ele alınmasının önü açılmış ve İlişkisel Çerçeve Kuramı (Relational Frame Theory; RFT) geliştirilmiştir (Bu konuda daha ayrıntılı bilgiyi sitemizdeki RFT başlığı altında bulabilirsiniz.)
Merve Terzioğlu & Fatih Yavuz
RFT Nedir?
İlişkisel Çerçeve Kuramı (Relational Frame Theory – RFT): Bir Dil ve Biliş Teorisi
RFT; işlevsel bağlamsalcı (functional contextualism) felsefe temelinde dil ve biliş üzerine geliştirilmiş, insan davranışlarının anlaşılmasına katkı sağlamayı amaçlayan kapsamlı bir kuramdır. Kabul ve Kararlılık Terapisi’nin (ACT) teorik zeminini oluşturan RFT önermelerinin halihazırda desteklendiği 200’ün üzerinde ampirik çalışma mevcuttur.
RFT’ye göre insan dil ve bilişinin temelini keyfî olarak uygulanabilir ilişkisel yanıtlama (arbitrarily applicable relational responding) olarak tanımlanan davranış oluşturur. RFT’nin kısa bir özeti gibi olan bu ifadeyi yakından incelemek konunun anlaşılmasını kolaylaştıracaktır.
Ahmet Nalbant & Fatih Yavuz
İşlevsel Bağlamcılık ve Bağlamsal Davranış Bilimleri
Kabul ve İşlevsel Bağlamsalcılık ve Bağlamsal Davranışçı Bilimler Kararlılık Terapisi (ACT)
ACT’in (Kabul ve Kararlılık Terapisi) kuramsal arka planından bahsederken sıklıkla bir ağaç metaforu kullanırız. Buna göre, meyveleri ACT olan bu ağacın gövdesini İlişkisel Çerçeve Kuramı (Relational Frame Theory; RFT) temsil ederken, ağacın köklerini ise Davranışçılık ve İşlevsel Bağlamsalcılık temsil eder. Bu ağacın bütününe de Bağlamsal Davranışçı Bilimler (BDB) adını verebiliriz. Ancak bu metafor bir kronoloji ya da önem sırası belirtmez. Tarihsel gelişim içerisinde bu dört alanın zaman zaman birbirlerinin önüne geçtiği ve sürekli olarak birbirlerini etkilediği dönemler olmuştur. Köklerin gövdenin ve meyvelerin gelişimini sağlaması kadar, meyvelerin ve gövdenin de köklerin gelişimine katkıda bulunduğundan söz edilebilir. Bağlamsal Davranışçı Bilimler, işte bu ağaç metaforunda olduğu gibi, felsefi temeller ile klinik uygulamaların iç içe geçerek insan davranışlarının hem birey hem de grup seviyesinde öngörülmesi ve etkilenmesini sağlamak için faydalı olabilecek bilimsel yöntem ve kavramları araştıran bilim dalıdır. Bağlamsal Davranışçı Bilimleri daha iyi anlamak için içinde barındırdığı felsefi temellere değinmek faydalı olacaktır.